In de paragraaf Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing wordt inzicht gegeven in de omvang, de dekking en de beheersing van de risico’s waarmee de gemeente kan worden geconfronteerd.
Wat is het weerstandsvermogen?
Het weerstandsvermogen is de relatie tussen de weerstandscapaciteit (de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten die zich onverwachts kunnen voordoen en die van substantiële aard zijn, te dekken) en alle risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een ratio weerstandsvermogen en afgezet tegen de algemeen geldende weerstandsnorm.
Beleid Risicomanagement en Weerstandsvermogen
In 2023 is de nota “Risicomanagement en Weerstandsvermogen” geactualiseerd en aan de raad van Wassenaar voorgelegd. Deze nota formuleert de kaders voor risicomanagement. Centraal in deze nota staat dat van een gemeente verwacht wordt dat zij voorbereid en weerbaar is op eventuele risico's. Mocht een risico zich, ondanks de genomen maatregelen toch voordoen, dat moet de gemeente in staat zijn om de financiële gevolgen op te vangen.
Risico’s
Risico’s zijn mogelijke gebeurtenissen die een nadelige invloed hebben op het bereiken van de beleidsdoelstellingen. Belangrijk is om mogelijke gebeurtenissen met een negatief gevolg voor de organisatie te onderkennen en er passende beheersmaatregelen op te nemen. Op basis van een inventarisatie is het huidige risicoprofiel geactualiseerd. In onderstaande tabel worden de risico's en de kans op voordoen weergegeven.
Tabel 8.1 De belangrijkste risico’s (x € 1.000)
Risico | Beschrijving risico en gevolgen | Maatregel | Bedrag impact | Kans op voor-doen | Bedrag x kans |
|---|---|---|---|---|---|
Jeugdzorg | De jeugdzorg is een open einde regeling, waardoor overschrijding van de budgetten door groei van de doelgroep, stijging van de zorgkosten en de toenemende vraag naar complexe zorg dreigt. Daarnaast zijn de effecten van Corona op de ontwikkeling en welzijn van jeugdigen nog niet volledig in beeld. | In 2021 is door de raad voor jeugdzorg besloten tot het verlengen en uitbreiden van het bestaande actieplan jeugd. In 2022 zijn de budgetten structureel met €1,9 miljoen opgehoogd om de deze meer toekomst-besteding te maken. Door te investeren in innovatie, preventie en het versterken van de toegang beoogt de gemeente om de kosten voor jeugdzorg verder te beheersen. | 1.000 | 70% | 700 |
Continuïteit Jeugdzorg plus | Landelijk is ingezet om de jeugdzorgplus voorzieningen af te bouwen. Hierdoor kunnen jeugdzorgplusinstellingen in financiële problemen komen, waardoor de continuïteit van zorg in het geding komt. In Regio Haaglanden is sprake van twee jeugdzorgplusinstellingen die in de problemen zijn en waaraan de gemeente Wassenaar financiële steun verleend. Er zijn nog geen concrete afspraken gemaakt over hoogte en duur van de financiële steun en onduidelijk is of er nog Rijksmiddelen kunnen worden verwacht. | Regionaal wordt in Haaglanden in samenwerking met de jeugdzorgplus-instellingen gewerkt aan een continuïteitsplan. Dit plan moet uitsluitsel geven aan wat ervoor nodig is de jeugdzorgplusinstellingen af te bouwen onder de voorwaarde van continuïteit van zorg. Welke financiële steun dit zal vragen van de gemeenten is mede afhankelijk van financiële steun vanuit het Rijk. Jeugdzorgregio Haaglanden is hierover in gesprek met de VNG en het ministerie. | 334,5 | 35% | 117 |
Wmo | De Wmo is een open einde regeling waarbij het aantal cliënten als gevolg van het invoeren van het abonnementstarief vanaf 2019 en door vergrijzing stijgt. Het gaat dan met name om cliënten die gebruik maken van huishoudelijke ondersteuning. | In 2021 heeft de raad besloten tot het doorvoeren van kostenbesparende maatregelen om daarmee de groei van kosten voor de Wmo te stoppen. Er wordt geïnvesteerd in preventieve maatregelen. Echter, het risico op hogere lasten blijft bestaan, mede als gevolg van de vergrijzing en de toenemende vraag naar zorg. | 750 | 70% | 525 |
Beroep op uitkeringen inkomens-voorzieningen gemeenten (BUIG) | De economische ontwikkelingen zijn doorlopend in beweging en daardoor kan het beroep op de uitkeringsregelingen snel toe-nemen. Ook bestaat het risico dat de gemeente niet in aanmerking komt voor de Vangnetregeling omdat niet aan alle voorwaarden wordt voldaan. Het maximale risico is voor 2024 gemaximeerd op 10% budgetoverschrijding. Niet iedereen kan voldoende ondersteund worden en participeren in de samenleving. | Met ingang van 2017 wordt het maximale eigen risico niet meer geheel geraamd in de begroting, maar deze wordt reëel geraamd. Er wordt extra ingezet op uitstroombeleid met een arbeidsmarkt-offensief, jeugdwerkgelegen-heidsplan en reguliere participatiemiddelen, waardoor aan de voorwaarde van de vangnetuitkering wordt voldaan. Verder zijn er werkprocessen geïmplementeerd. | 250 | 70% | 175 |
Invoering Omgevingswet | De invoering van de Omgevingswet brengt niet alleen extra kosten met zich mee, maar naar verwachting ook minder legesinkomsten. Daarnaast zorgt het voor organisatorische veranderingen. De invoering raakt vele gemeentelijk onderdelen, zoals ICT (technologie), gemeentelijke processen (kwaliteit), inkomsten (leges en heffingen), milieuregelgeving en (burger)participatie. Het risico bestaat dat processen na invoering in eerste instantie minder soepel verlopen. | De invoering van de Omgevingswet per 1 januari aanstaande wordt/ is goed voorbereid om te zorgen dat de gemeentelijke organisatie gaat werken conform de nieuwe Omgevingswet. Desondanks is de verwachting dat er onderwerpen zijn die in de praktijk anders gaan lopen dan vooraf voorzien. Op dit moment is geen aanleiding om voorstellen aan de gemeenteraad voor te leggen om bij te sturen op het invoeringstraject. | 500 | 50% | 250 |
Gemeentefonds | In de startnota van het coalitieakkoord van het kabinet Rutte IV is besloten tot twee belangrijke wijzigingen op het Gemeentefonds. Ten eerste is besloten dat de fondsen vanaf 2026 niet langer automatisch via de normeringssystematiek worden geïndexeerd. Daarmee vervalt de koppeling met de rijksuitgaven. Ten tweede is er besloten dat tot 2025 het accres op basis van de bestaande normerings-systematiek berekend wordt. Daarnaast is de opschorting van de omstreden opschalings-korting van tafel. Deze maatregelen leiden ertoe dat er voor 2026 een (aanmerkelijk) neerwaartse bijstelling van de algemene uitkering uit het gemeentefonds heeft plaatsgevonden. Inmiddels is het kabinet Rutte IV demissionair en is onduidelijk of een nieuw kabinet de plannen onverminderd voortzet of dat er mogelijk reparaties gaan plaatsvinden. | De gemeente Wassenaar volgt de ontwikkelingen op het gebied van het gemeentefonds op de voet en ondersteunt de VNG resolutie ‘Naar een rechtvaardig, duurzaam en solide meerjarig financieel perspectief’, die op de vorige ledenvergadering is aangenomen. Ook volgt de gemeente het advies van de VNG voor het opstellen van de gemeentelijke programmabegrotingen 2024-2027. | 450 | 90% | 405 |
Gemeenschap-pelijke regelingen | Elke deelnemer aan een Gemeenschappelijke Regeling is in principe voor zijn aandeel verantwoordelijk voor mogelijke tekorten binnen de betreffende GR. Doordat elke deelnemer voor zijn aandeel verantwoordelijk is voor de mogelijke tekorten binnen de betreffende gemeenschappelijke regeling loopt de gemeente risico tot het bedrag van zijn aandeel. | Op grond van de Wet Gemeenschappelijke regelingen dienen de begroting, het jaarverslag en de jaarrekening van de gemeenschappelijke regeling te voldoen aan krachtens algemene maatregel van bestuur te stellen regels. Via het bestuur van de gemeenschappelijke regeling kan de gemeente aandacht vragen voor financiële tekorten en hierop sturen. De raad wordt jaarlijks in de gelegenheid gesteld om een zienswijze naar voren te brengen over de ontwerpbegrotingen van de gemeenschappelijke regelingen. | 3.284 | 10% | 328,4 |
Garantstellingen | De gemeente loopt als een garantieverstrekker een risico als een garantienemer niet aan zijn of haar betalingsverplichtin-gen kan voldoen en de geldverstrekker een beroep doet op de door de gemeente afgegeven garantie. De gemeente heeft een garantie afgegeven aan Avalex, zodat zij zich konden inkopen als aandeelhouder in HVC. | Bij de afgifte van garanties door de gemeente wordt er gekeken naar de kredietwaardigheid van de partijen. Daarnaast wordt jaarlijks bijgehouden of de garantienemer zijn leningen aflost en welk deel van de garantie daarna nog open staat. | 858 | 10% | 85,8 |
Overige risico's | 287,4 | ||||
Totaal | 2.873,6 |
Ratio Weerstandsvermogen
Die ratio geeft de verhouding weer tussen de financieel gekwantificeerde risico’s en de daarbij horende benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten is in onderstaand figuur weergegeven.
Ratio weerstandsvermogen = | Beschikbare weerstandscapaciteit | = | € 50.060.000 | = 17,4 |
|---|---|---|---|---|
Benodigde weerstandscapaciteit | € 2.873.600 |
De berekende ratio van 17,4 valt in categorie A en staat voor een uitstekend weerstandsvermogen. Hierbij wordt de normeringssystematiek voor weerstandsvermogen gehanteerd, die ontwikkeld is door het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement in samenwerking met de universiteit Twente. Hieruit is de volgende waarderingstabel ratio weerstandsvermogen opgesteld.
Tabel 8.2 Kwalificatie ratio weerstandsvermogen
Waarderingscijfer | Ratio weerstandsvermogen | Betekenis |
|---|---|---|
A | 2,0 < x | Uitstekend |
B | 1,4 < x < 2,0 | Ruim voldoende |
C | 1,0 < x< 1,4 | Voldoende |
D | 0,8 < x < 1,0 | Matig |
E | 0,6 < x < 0,8 | Onvoldoende |
F | x < 0,6 | Ruim onvoldoende |
De raad heeft besloten om minimaal een ratio van 2,0 te hanteren. De in deze begroting gepresenteerde ratio valt hier ruim boven.
Kengetallen
Per 2015 is het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) gewijzigd. In de begroting en jaarrekening dient een zestal kengetallen opgenomen te worden. De kengetallen maken het de leden van provinciale staten en de gemeenteraad gemakkelijker om inzicht te krijgen in de financiële positie van hun provincie of gemeente. Eerst wordt de samenvatting van de kengetallen weergegeven gevolgd door een toelichting.
Tabel 8.3 Overzicht kengetallen gemeente Wassenaar
Begroting 2024 | Indicatoren Wassenaar (%) | Normen VNG (%) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
2022 | 2023 | 2024 | Vol- | Matig | Onvol- | |
Kengetallen: | Verslag | Begr. | Begr. | doende | doende | |
1a. Netto schuldquote | 23 | 25 | 18 | <100 | >100 / <130 | <130 |
1b. Netto schuldquote | 26 | 31 | 23 | |||
gecorrigeerd voor | ||||||
verstrekte leningen | ||||||
2. Solvabiliteitsratio | 66 | 66 | 65 | >50 | <50 / >30 | <30 |
3. Structurele | -0,85 | 2,63 | 0,04 | >0,6 | <0,6 / >0 | 0 |
exploitatie ruimte | ||||||
4. Grondexploitatie | n.v.t. | n.v.t. | n.v.t. | Geen norm | ||
5. Belastingcapaciteit | 172 | 173 | 172 | <100 | >100 / <120 | >120 |
1. Netto schuldquote
De netto-schuldquote vergelijkt de leningen van de gemeente (met aftrek van de geldelijke bezittingen) met de totale baten van begroting en jaarverslag. Hiermee geeft deze indicator inzicht in de mate waarin de begroting 'vastligt' voor rente en aflossing. De bovenstaande tabel presenteert hiernaast ook de schuldquote gecorrigeerd voor de leningen die de gemeente heeft uitstaan (deze middelen vloeien immers op termijn terug, bijv. SVN-startersleningen en ambtenarenhypotheken). Op beide indicatoren scoort de gemeente Wassenaar met een waarde onder nul, dat betekent dar er per saldo geen sprake van een schuld is maar van bezit, hetgeen uiteraard meer dan 'voldoende' scoort en als zeer positief wordt beoordeeld.
2. Solvabiliteit
De solvabiliteit geeft de mate aan waarin de gemeentelijke bezittingen (balanstotaal) is gefinancierd uit eigen middelen (eigen vermogen). Wassenaar scoort met 65% volgens de VNG-normen meer dan 'voldoende'.
3. Structurele exploitatieruimte
De indicator 'structurele exploitatieruimte' geeft aan hoe de structurele vrije ruimte (structurele baten minus structurele lasten) zich verhoudt tot de totale begrotingsbaten. Dit laat zien in hoeverre de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen. De Wassenaarse begrotingsruimte schommelt rondom 0.
4. Grondexploitatie
Het financiële kengetal 'grondexploitatie' geeft aan hoe groot de investeringen in grondposities (boekwaarde) zijn ten opzichte van de jaarlijkse baten. Omdat Wassenaar geen grondexploitaties kent is deze indicator niet relevant.
5. Belastingcapaciteit
De indicator 'belastingcapaciteit' drukt uit hoe de woonlasten (OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing) zich verhouden tot het gewogen landelijk gemiddelde. Hoge woonlasten ten opzichte van het landelijk gemiddelde drukken uit in hoeverre de gemeente al de eigen inkomsten aanspreekt en dus ook beperkt is in het verkrijgen van extra inkomsten. Woonlasten onder het landelijk gemiddelde waardeert VNG als 'voldoende', woonlasten tussen het landelijk gemiddelde en 120% hiervan als 'matig' en woonlasten hoger dan 120% als 'onvoldoende'. De woonlasten in Wassenaar liggen hoger dan het landelijk gemiddelde. De reden hiervoor ligt in de hoge gemiddelde WOZ-waarde van de Wassenaarse woningen.
Conclusie voor de financiële positie
De ontwikkeling van de kengetallen geeft aan dat Wassenaar een uitstekende vermogenspositie heeft, en geen risico loopt op (niet ingenomen) grondposities. Daar tegenover wordt geconcludeerd dat de lastendruk landelijk vergeleken hoog is en de structurele exploitatieruimte rondom 0 schommelt.